1940'ta Erzincan'da dünyaya geldi. 16 yaşında Cumhuriyet Dönemi’nin en ünlü türkü derleyicisi olan Muzaffer Sarısözen'le tanıştı. Ankara Radyosu Yurttan Sesler programıyla sanat dünyasına adım attı.

Türk dinleyicisi onu peruk saçı, şık takım elbisesi ve yeleği, kolunda tesbihi, sazının altında bacağına serili mendili, ayağında çizmesi ile Ege yöresinden derlediği türküleri ama illa ki de "Ninenin Mektupları" ile tanıdı. Teatral yeteneği, yöresel icra tekniği, vokal yorumu ve "yâren"i ile Türk Halk Müziğinde bir ekoldu Özay Gönlüm.

 

Özay Gönlüm baba tarafından Denizliliydi. Babasının askeri görev aldığı Erzincan'da 1940 yılında doğdu. Küçük yaşta ağız armonikası çalarak müziğe

başladı, ortaokul yıllarında keman çaldı. Bağlama çalmaya başladıktan sonra, 1965 yılında köy köy dolaşıp derlemeler yapmaya başladı. Özellikle Ege

yöresinden pek çok türkü derledi. Yurttan Sesler'in kurucusu Muzaffer Sarısözen'in davetiyle Ankara Radyosu Yurttan Sesler programına misafir sanatçı olarak katılmaya başladı. Kısa bir süre M.E.B. Film ve Radyo Telavizyon Merkezi'nde çalıştıktan sonra Yurttan Sesler'de "yetişmiş saz sanatçısı" olarak çalışmaya başladı.

 

1973'ten sonra on yıl kadar İzmir Fuarı'nda sahne aldı. Özellikle bu yıllarda şöhreti yayıldı. Pek çok 45'lik ve uzunçalara imzasını attı. Kendi derlediği ve TRT repertuarına kazandırdığı yüzlerce türküden "Çöz de al Mustafa Ali", "Sobalarında kuru meşe", "Denizli'nin horozları", "Evlerinin önü bulgur kazanı", "Avşar Beyleri", "Cemilemin gezdiği dağlar meşeli", "Tepsi

tepsi fındıklar", "Şu dağlar tepe tepe"yi bu dönemde plaklara okudu. Ama asıl satış rekorlarını "Ninenin Mektubu" plaklarıyla kırdı. Onlarca mektubu plaklara okudu. Denizli şivesi ile anlattığı bu hikayeler ve fıkralar çok sevildi. Saz çalıp söylemenin yanına şovmenlik ve taklit yeteneğini de katmıştı.

 

            Avrupa, ABD, Avustralya, Çin ve Hindistan'da konserler veren Özay Gönlüm, başta Denizli ve Kütahya yöreleri gelmek üzere pek çok yöreden 3400'den fazla türkü derledi. Özellikle, "Denizli'nin Horozları" (Çil Horoz), Çöz de Al Mıstıvali, "Sultan seccadesi, ""Asmam Çardaktan", "Cemile'min Gezdiği Dağlar Meşeli", "Osmanım'ın Mendili", "Evlerinin Önü Bulgur Kazanı", "Şu Dağlar Tepe Tepe" gibi türküleriyle tanınıyordu.

Teatral yeteneği, yöresel icra tekniği, vokal yorumu ve "yaren" adını verdiği üçlü sazı ile Türk Halk Müziğinde bir ekol oluşturdu. Bağlamanın yanısıra cura ve "şelpe" tekniğine de çok önem vermiş, Ege yöresinde Ramazan Güngör'den Hamit Çine'ye kadar birçok curacı ile çalışmış, katıldığı programlarda her boydan cura çalmıştır. Yaren adlı enstrümanı ile cura, bağlama ve çöğürü bir araya getirdi.

 

 

TRT için pek çok alanda çalışan Gönlüm, 80'li yıllarda Maliye Bakanlığı'nın televizyon için hazırladığı KDV reklamlarında oynadı. Ayrıca bazı radyo tiyatrolarında, tarıma ve çocuklara yönelik televizyon programlarında yer aldı.

 

"Yâren"ini yanına katıp 42 ülkede konserler veren Özay Gönlüm, Kültür Bakanlığı Hagem'de Repertuar Kurulu üyeliği, TRT Türk Halk Müziği Repertuar

Kurulu üyeliği ve birçok sınavda jüri üyeliği görevlerinde de bulundu. Son süreli yayını olan TRT 1'deki "THM İstekler Programın"da dinleyicileriyle

buluşan Gönlüm, yâreni, boy boy curası ve söylediği türkülerle Türk dinleyicisine yine doyumsuz geceler yaşatıyordu.

 

Türküleriyle 34 yıldır gönülleri fetheden Özay Gönlüm, 2 yıl akciğerler rahatsızlığıyla yaşadı.Ankara Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Kliniği'ne tedavi amacıyla yattı. Ancak hastalığa yenik düşerek 2 Mart 2000'de hayata gözlerini yumdu.

 

•          Elif dedim be dedim

•          Evlerinin önü bulgur kazanı

•          Arabaya taş koydum

•          Asmam çardaktan

•          Denizli'nin horozları

•          Ninenin mektubu, Çil Horoz

•          Çöz de al Mıstıvali

•          Cemilemin gezdiği dağlar meşeli

•          Tepsi tepsi fındıklar

•          Sobalarında kuru da meşe yanıyor

•          Karahisar kalesi

•          Hatçam çıkmış gül dalına

•          Dağların başındayım

•          Elindedir bağlama

•          Gıcır gıcır gelir yarın kağnısı

•          Manisayla Bergamanın arası

•          Onikidir şu Burdur'un dermeni

•          Hıkkıdık duttu beni

•          Evren köy

•          İki keklik

•          Gımıldanıver

 

 

Damardını Doleştim

Ot Yolmeye Buleştim

Meramım Ot Mot Deyil

Be O Yare Uleştim

 

(Bağlantı)

Hopdeyi Koca Kızım Hop Deyive

şalvarını Topleyive

Mahkemeye Varınca ,

Kendim Gaçtım Deyive

 

Ak Derenin Ovesi

Bülbüllerin Yuvesi

Alcem Dedin Almadın

Allahından Bulesi

 

Bağlantı

 

İndim Vardım Oveye

Su Doldurdum Goveye

Bubeniz İmam Getirmiş

Hadi Goca Gızım Düveye

 

Kaynak: Özay Gönlüm

Yöre: Acipayam

Denizli'nin Adım Adım Yolları

 

Özay Gönlüm

 

Denizli'nin adım adım yolları

Açılıp sarmıyor yarin kolları

Bülbül gibi şakır gider dilleri

 

Armut dalda kız bahçede sallanır

Birgün olur güzel kızlar bollanır

 

Eser eser deli poyraz yel diye

Ben yarime mektup saldım gel diye

Çok istedim saramadım yar diye

 

Armut dalda kız bahçede sallanır

Birgün olur güzel kızlar bollanır

 

Evlerinin önü bulgur kazanı

Herkes sever okuyanı yazanı

Kimse sevmez meyhanede gezeni

 

Armut dalda kız bahçede sallanır

Birgün olur güzel kızlar bollanır

 

Evlerine varamadım yalınız

Mendilimi ala koydu çalınız

Tenhalarda söz atmıştı oğlunuz

 

Armut dalda kız bahçede sallanır

Birgün olur güzel kızlar bollanır

 

 

 

Tellidir yavrum aman tellidir

Denizli' nin horozları bellidir

Ötüver gül ibiyim bi yol ötüver

Geniş ola gam zamanı deyildir

Asmam yıkıldı suyu sıkıldı

Bugün çil horozu duymadım

canım sıkıldı

Asmam çardaktan suyu bardaktan

Bi yol öpiverem de kocuman kız 

İlimon yanaktan

Telli gelin tüllü gelin geliyor

Kanat açmış tüylerini beleyor

Ötüverde çil horozum

Bi yol ötüver

Telli gelin tasasından çürüyor

Asmam yıkıldı suyu sıkıldı

Bugün çil horozu duymadım

canım sıkıldı

Asmam çardaktan suyu bardaktan

Bi yol öpiverem de kocuman kız 

İlimon yanaktan

 

 

 

 

Ey benim deruni dilden, canu gönülden, gözümün incisi,bağrımın zencisi,mercan gözlüm,dadlı dillim, dadlı

 

Gözlüm,yuva ağızlım,kirez benizlim, gara benizlim, aslanım,tosunum, gablanım, dilbanım, topan başlım, sümbül

 

Saçlım, keman gaşlım, inci dişlim, uzun boylum, yavız huylum, aslan soylum, elimin asası, gönlümün tasası,

 

Evlerimin yakışığı, gızların aşığı, eli bıçaklım, beli saçağlım, avlımın harımı, göyümün yarımı, kimsesizim, yitimim Gara gevreğim benim. Nassın, eyimisin, eyi olmanı bizleri yaradımdan duva ve neyaz eylerim.

 

Bizleri sorasan çok şükürle ossun,şincilik eyiyin. Sen gara gevreğiminde bu münval üzerine olmasını dilerim.

 

Namaz ardına da duva ediyoruz. Gevreğim, meddubunu aldım, ne gada güvendim bi gösen koca kövle benim okuvedi sandım. Bu meddubum vardığında Allah seni de sevindiri işallah. Aman meddubunu çok gözel yazmıssın gari. Mallim olan bilen çok beğendi. Meddubundaki sözlen hepiciği hökümet gonuşması gibi. Mallime teşkür ederim. Irmızan efendi, fatma hanım ne yapıyo gari gibi lafla yazmıssın. Naha dadlı dillerine gurban olen senin. Başındaki ehendile mi örgetti gari o hökümet gonuşmalarını allah onlan hepiciğine uzun ömürle vessin. Eh gari o hökümetimizin sayasında ne eyi şeler örenilibatı. Allah dövlete, millede baş arısı vemesin.

 

Amad... Ben yalnızlığa accık alıştım gari. Seb benden ötürü, heç merağ edme. Gözünü dört aç, deden ıramatlı ‘’.‘’Eskerliğine hile eden onmaz’’ derdi,doğrudur. Topal osmanca seferberligde esgergen kaç yol gaçtı dedi. Gactı

 

emme eyi mi eddi, gadir mevlem bilen ırazı olmadı da bi zıldılcan derdi verdi de, topal günüş zıpara godu. Gevregim sizlere fatan, milled .çün doğurdug, esgerliğine hile gatasan haggımı helal etmen. Mallim o’lan bilem, bazı esgerlig içün neler annadıyo duymadın mı. Tügle cog ceseredlidir, harb edilibbatan meydan yerinden ölüde dönmez demeyyo mu. Amadım..... deden ıramatlı bile seferligde zırf başına oduz covır öldürmüş. İşte...Amad, ona görem düşün, dediglemi, gulandan çıkarma.

 

Amad..... burdegi havadislerden sorasan habbili gızı bu yıl meddaba verdig, o utangaç Habbili, fildir fildir oldu açıldı. Evveli utençinden yere baka duruydun. Hemide cok agıllı gi Amad. Kitabdegi goca yazıları bilem okumeye

 

Başladı. Ah dayım biyo esgergen gelse. Ona ona nele oguyuvecen deyyo... Hem bazı gaygılı gaygılı bi şele söleyyo

 

O ne deye soruyon da marış marış, bunu öredmenimiz örediyo deyyo. Hem meddeba gidelden cog temiz oldu.

 

He gün ellerini,ayaklarını zabınneyo, saçlarını tarayyo. Habbili he gün olu durumu deyyon da, sen ne bilcen, he hastalıg pisligten geldi, hem pis olannarı sevmezle, demizleri herkes seve deye bene goca insan gibi çekişiyo. Bu meddeb işi cog eyi canım. Evvelinden olmalıymış. Bizim zamanımızda böle şele mi varıdın. Bizle dünyanın kör gelip gidibbarız.

 

Hindigi zeman .og eyi, dövledimiz, durumuyu. Maşallah boyuna çalışıyo, goleyligle buluyo, Amad... kövlüye

 

Caminin edrafını dıvarılan çevirdile, mezerliğe ziriyaddan ağaç getirib diğdile, çeşmilere çimenteden havdan yabdıla. Keş Durmuş dayın Eyübün Irazoğlan, Şivenaz dezen güccüğ Osman, hasan, Gocubeş Usen dayın, giremidle evle yaptıla he bi saray gibi, hemi de tevligeli. Sağ olu gelisen evin üsdünü biz de giremid edelim.

 

Gara Salif’i oğlan dövün eddi. Üsence’nin Iraz gızı aldı. Düvünü coğ eyi oldu. Çoğ okucu varıdın. Iraz gızın

 

Gınası çoğ gelibbadın, gızla garıla, zabahlara gada oynadıla. Eyübin Elifce’nin goluda mı yorulmadı bilmem. Durmadan ilegen çaldı, hem gözel hava çekiye gı Amad.

 

Gallem gezdim kirezden

 

Gez dolan,gel birezden

 

Sen gelmezsen, gelmeyive,

 

Ben varırım birezden

 

Deyi,deyi verdi,aldı gari.Salif’in Gadir olangil mallarını mülglerini saddıla da Denizli’ye göçüb giddile. Evlerini

 

Yedibin pangıloda Ayrif olan aldı. Ta’lalarını cemal’ca, guru salif, Gazamad, Hörü’ce olu payleşdile.

 

Amad... Durgadına yarın mallin olan gara Durmuş, çünüğ amcan gili, ismeyil’in yanına dünürlüğe salcen.

 

Deycemiz bu gada. Ben çocugla, bütün gomşula selam ederiz. Çabıg cevab yolla. Umman Ninen

 

 

 

 

 

Felek aldı canı tenden

 

Sazlar öksüz kaldı senden

 

Türküler de dilsiz kaldı

 

Dostlarım ne gelir elden

 

 

 

Sen sazın, sözün ustası

 

Türkülerin gönül tası

 

Sazda, telde, sestesin sen

 

Gönüllerde bestesin sen

 

 

Bitmez bu çile bu elem

 

Zor yazıyor şimdi kalem

 

''Gitti Gari'' diye diye

 

Hep ağlıyor cümle alem

 

 

Türkülerin onurusun

 

Türkiye'min gururusun

 

Ünün dünyayı aşıyor

 

Adın gönülde yaşıyor

 

 

Ninenin mektupları

 

Türkülerle okurdun sen

 

Hasreti sevgiyi alıp

 

Sazla, sözle dokurdun sen

 

 

Mızrap elsiz, teller sessiz

 

Sensiz kaldı ''Yaren'' sazın

 

Denizlili Goca EFE

 

Bırakıp gittin ansızın

 

 

Sen gittin gelmeyeceksin

 

O yerden dönmeyeceksin

 

Sen bizim yüreğimizde

 

Yaşayıp ölmeyeceksin

 

 

Allah'tan rahmet dileriz

 

Dualar hep seni bulsun

 

Nur içinde yat kardeşim

 

Mekanın da Cennet olsun

 

Özkan GÖNLÜM

 

01.03.2000

 

 

           

 

 

Ey benim umudumun Gandili

Göz yaşımın mendili

Dağdan, bayırdan aşı(r) madığım

Gözden, gönülden düşü(r) mediğim

Duaynan böyütdüğüm

Türküynen yörütdüğüm

Gardan, gışdan gayı(r) dığım

Bazlımaynan doyu(r) duğum

Güneş’im, Ay’ım

Yavrııım, bidenem, Özay’ ım.

 

Acı habar tez uleşdi

Elim, ayağım doleşdi

Gözüm garardı, yüzüm sarardı

Düğüm düğüm oldu boğazım

Lokmamı yeyemedim

Bi şey de deyemedim

Dondum galdım

Ne etcemi bilemedim.

 

Ey Goca efem, arkedeşim

Yavrıım, bidenem, can yoldaşım

Tarhanam, unum, bulgurum

Bu dünyada umudum, gururum

Tencerede aşım

Dinmeyen gözyaşım

Nerdesin bidenem, yavrııım

Ne ettin len

Nereye gittin sen

Benim yiğidimin ölüm nesine

İnsan habar verme mi ninesine…

 

Olsaydı habarım

Bu halimle goşarak

Dağı- daşı aşarak

Ben araya girerdim

Dikilir garşısına Azrail’in

Aslanımı bırakın, beni alın derdim.

 

Olur mu yavrııım, olur mu

Hiç böyle edilir mi

Doksan yaşındaki ninen

Goyup da gidilir mi..

 

Ey büyük Allah’ ım

Senin işine garışmam da

Bu işde bi yanlışlık var ama

Onun daha söylenecek sözü

Dillenecek sazı vardı

Ninesine mektupları

Hem okur, hem çalardı

Onu dinleyenler duygulanır

Hem güler, hem ağlardı.

 

Ninem derdi bana

Gocanam derdi

Yanık sesiyle türkü söylerdi

Böyle nasıl oldu bilemeyom

Epeydir habar gelmedi

Hasdeyim de demedi

Sesi soluğu bitivemiş

Aniden, sessizce yitivemiş.

 

Şindi n’olcek gari

Dostla bişeyle deyin bari..

‘’ Tellidir anam tellidir

Denizli’ nin horozları bellidir ‘’

Deye dağı – daşı aşan ses nerde..

‘’ Tepsi de tepsi fındıklar

Ayşe’ de Veli aga’ yı gıdıklar ‘’

Deye fıkır – fıkır coşan ses nerde..

 

Hanı nerde çoban Mustıfali

Goyunları gütmeyo mu

‘’Çöz de al Mustıfali ‘’ diyen Ayşe gelin

Oynemeye gitmeyo mu

Ses gelmeyo mu efemden

Garibim, yavrım, horozum

Türkü - türkü ötmeyo mu..

 

Ey büyük Allah’ ım

Neden böyle garar gıldın

Neden onu benden aldın

Neden beni derde saldın

Affına sığınırım

Bir sözüm var sana

Ben bile yaşarken daha

Neden gittin ona

Söktün ciğerimi benden

Tutuştu yüreğim,

Yandı bağrım

Affet beni Tanrım

Adaletten yana

İtirazım var sana.

 

Ey duaynan böyütdüğüm

Türküynen yörütdüğüm

Güneş’im, ay’ım

Efem, yiğidim, Özay’ ım

Ben gideydim yavrııım senin yerine

Sensiz yaşamaa

Sana gurban olayım

Gavuşdursun bizi Tanrım

Orda da seni bulayım

Yavrııım, bidenem, Özay’ ım.

Yavrııım, bidenem, Özay’ ım…

 

 

 

 

Amanın yavrım,

 

Ben öyle duyuyom, o gocuman memleketlerde cicili bicili, boyalı moyalı,

şıngırdak fıngırdak, kirpikleri takma, saçları sokma, onlan bunlan düşüp

kalkma, gözleri elde, etekleri belde, artanı da yerde, sıska mıska, şıbıldak

gibi bazı, çirkin mirkin hanımlar, gızlar oluveriyormuş. Amanın onlara

tutuluveren de, yanıveren de deme yavrım. Alceen gızın soyu sopu belli, saçı

sırma telli, eline el değmemiş, kötü süt emmemiş, sevisi derinde, eti butu

yerinde olmalı. Dizine otutturuverdin mi kucağın dolmalı, domuz hem evlenince

pazara kadar değil, mezara kadar varmalı. Ee hanım dediğini de alaya kattın

mı, koluna taktın mı yakışmalı, duvara attın mı yapışmalı. Bu sözlerimi eyi

dinle bakem, bi kulağından sok da öte kulağını tıka, çıkıvermesin len. Senin

nazlı Eminen ne güne duruyo?

 

Geçenlerde ekmek ediyodum. Açcık hamurum kaldıydı. Emine gelivedi.

"Koley gelsin ninem" deye artanını da o edivedi sağolsun. Maşallah bi olmuş

hopur hopur. Dilim dağı taşı gırkbin kere maşallah. Amanın, artanını da o

ediverdikten sonra iki süpürgü çalıvedi avluya, malların altlarını kürüyüvedi.

Ben de ah benim ak topanım, gövercinim, kalem kaşlım, nazlı gülüm, mor

zümbülüm, al bürgülüm, bol görgülüm, naha Alah seni allı başlı gelinler

edivesin, muradına er, gonca güller der, naha evlerine sarı sarı buğdeyler

yağıvesin deye dualar edivedim. Giderken de senin hesabiyetine şööle "e

gelinim olmecen mi len?". Sarmeştim de iki yaneceğinden şappudu şuppudu

öpüvediydim. Amanin misler gibi kokuyo len. Ee öpmek filan deyince o gül yüzün

gülüyo de mi? Seni gavurun piçi seni! Emi güzel yavrım, yokluğun köz oluyo

yüreğimde.

 

Dün akşamüstü kırmızı fistanımı geydim de şööle cami duvarına doğru

yukarı çıkıyodum. Elimi ardıma kodum. Bizim Zartlak Osman pencereyi açmış,

bende şööle oturdum. Bi de iradyoyu sonuna kadar açtıttırmış da havaları

dinliyon deyyodum. Beni görüvedi, "ninee!" dedi. "Eeey!" dedim. "Gel de bi

açcık oynayıvee" dedi. "Beni mi deyyon ay oğlum" dedim. "Heee" dedi. "Uleen"

dedim, "benden geçti gari a yavrim. Sen o karını, Gıygıdı İbram'ın gızını bi

cıscıbıldak soy, köyün delikanlılarını ünle, onların garşısında böyle şakkıdı

şukkudu bi oynatıve!". İyi dememiş miyim len? Sen olmayınca yokluğun köz oluyo

yüreciğimde. Gel gari yavrım. Yollara bakıttırma, gözümüzden yaş akıttırma.

Gel gari yavrım, gel gari! He hey.

 

 

 

Mektup şehre okumaya giden toruna hitaben yazılmıştır. Özay Gönlüm mektubu ninesinin ağzından yazmıştır. Mektupta yöresel bir dil hakim. Yazarın yetiştiği yörenin söyleniş özellikleri ve hayat anlayışı mektuba yansımış. Mektubu dört ana başlık altında inceleyebiliriz.

 

 

            Bunlardan ilki köylü bir kadının şehirliye bakışı. Bu bölümde nine şehirdeki kadınların yapay güzelliklerine değiniyor. Kirpiklerinin takma, saçlarının boyalı, giysilerinin süslü olduğunu söylüyor. Aynı zamanda “etekleri belde”, “gözleri elde” sözleriyle iffet konusundaki duruşlarına da değinilmektedir. Burada gözümüzün önüne köylü bir kadının gözünden şehirli kadının profili çiziliyor ve onun bu sahte güzelliğine kapılmama konusunda bir telkinde bulunuyor. Bu tasvir de dikkati çeken bir diğer unsur “sıska mıksa” ikilemesi. Anadolu insanı için sıskalık bir zaaf olarak görülüyor. Şehirli kadının sıska oluşu nedeniyle küçümseniyor. Çünkü anadoluda yaşayan ve toprakla uğraşan biri için göz önünde bulundurulacak ilk şey tarlada çalışıp çalışamayacağıdır. Sıskalık bu açıdan bir zaaftır. Eğer bir kız kalıplı ise iş yapabilir. Aynı şekilde de estetik açısından da köylü ile şehirli arasındaki fark ortaya çıkıyor. Şehirli için zayıflık beğeni iken köylü için değildir.

 

            Mektubun ilerleyen kısmında nine torununa evlenilecek kişinin vasıflarını sıralıyor. Bu bakış açısı yöre insanın görüşlerine yansıtmaktadır. Nineye göre evlenilecek kişinin öncelikle soyu sopu belli olmalıdır. Çünkü bizim insanımızın bakışına göre insan aslına çeker. Aynı görüşün yörede halen devam ettiğini söylemek mümkün. Daha sonra “saçı sırma telli” deniyor. Yani uzun saç aranan bir vasıf. Bir başka aranan vasıf “eline el değmemiş” olmaktır. Bu aile yapısının temelini teşkil etmektedir. Bizim toplumumuza göre yeni nesilleri yetiştirecek olan anne iffetli ve namuslu olmalıdır. Onun hayatında kocası, babası ve oğlundan başka erkek yoktur. Bu cümlede istenen asıl mesaj budur. “kötü süt emmemiş” sözü ile iki şey kastedilmiş olabilir. Birincisi yazarın yetiştiği yörenin adetlerine bakıldığında annelerin çocuklarını abdestsiz   emzirmedikleri görülür. Abdest temizliği sağlar. Annenin abdest alması sütün iyi (temiz) olmasını sağlar. “kötü süt” kelimesi ile kast edilen diğer bir mana “haram süt” olabilir. Yani evine haram girmemiş denilmiş olabilir. Anne haram yerse sütünün de haram olacağına inanılır. Burada her iki anlamda kastedilmiş olabilir. “sevgisi derinde” sözü de bir başka özelliğe işarettir. Anadolu kadının sevgisini açıkça belli etmez. Yani hiçbir zaman isteyen olmaz. Hep istemen olur. Sevgisini açıkça belirtmek ayıp sayılır. “eti budu yerinde” ile yukarda belirttiğimiz kalıplı veya balık etli kişinin güzel görülmesi vardır. Hem evlenince pazara kadar değil mezara kadar vurmak sözü Anadolu insanının aile yapısını gösterir. Anadolu’da evlilikler basit nedenle yıkılmaz. Evlilikte en son düşünülecek şey boşanmadır. Burada belirtilen görüş budur. Çünkü ana doluda evlilikler basit nedenlerle yıkılmaz. Kadınlar bazı durumlarda çok zorluklar yaşasalar da boşanmayı düşünmezler. Yani evlilikler bir ömür boyu sürer. Nine bu vasıfları saydıktan sonra “alaya kattın mı, koluna taktın mı yakışmalı.”   diyerek güzellik yönüne de değiniyor. Bütün bu saydığım vasıfların yanında bir de güzel olsun diyor.

 

            Daha sonraki bölümde torununa yakıştırdığı kızdan bahsetmeye başlıyor. Kendine yardım edişi dolayısıyla kıza yardım etmeye başlıyor. Bu dua kısmında ayrı bir bölüm olarak ele alabiliriz. Anadolu insanı kendine yapılan bir iyilik karşısında sadece teşekkürle yetinmez dua eder. İlk dua “Dilim dağı daşı gırk bir kere maşallah” sözüdür. Bu söz yapılan bir güzel iş karşısında veya becerikli birisinin bu yeteneğini kaybetmemesi için yapılan bir duadır. Duanın ardından Emine’yi övmeye başlıyor. Söze “ak topanım” diyerek başlıyor. Burada Emine’nin ninenin gelin profiline uyduğunu anlıyoruz. Çünkü “topan” toplu manasına gelir. Sonra “gövercinim, kalem kaşlım, nazlı gülüm, mor zümbülüm , al bürgülüm, bol görgülüm” diye sözüne devam ediyor. Burada dikkatimizi çeken iki tamlama var. “al bürgülüm” ve “bol görgülüm” sözleridir. Bürgü Anadolu da örtü, eşarp yerine kullanılır. Kırmızı örtü örtmek genç kızların mahsus bir özelliktir. “bol görgülüm” diyerek görgünün toplumumuzdaki yerine vurgu yapılmıştır. Daha sonra tekrar duaya başlanıyor. Bu dua kısmında en önemli kısım “naha evlerini sarı sarı buğdaylar yığılavesin” cümlesi burada tarımla geçinen bir toplumun inaçlarına ve dualarına bu faktörün nasıl aksettiğini görüyoruz. Buğday demek bu yöre için hayat demek buda dualara yansımış en son bölümü ninenin başında geçen olay ve torununa duyduğu hasret olarak ele alabiliriz. Burada en dikkat çekici özellik lakap takma geleneğidir. “Zatlak Osman ve Gıygıdı İbran” lakaplarının kullanıldığını görüyoruz. Bilindiği gibi eski bir şahsa isim verileceğinden büyütmesi ve hak ettiği ismi alması beklenirdi. Artık çocuklar doğar doğmaz isim verilmesine rağmen insanların eskisi gibi kişilere özelliğine göre aldığı isimle seslendiğini görüyoruz. Bu atalarımızdaki ad verme geleneğinin bir devamı olarak karşımıza çıkıyor. Mektup ninenin torununa hasretini belirten kelimelerle sona eriyor. Diyebiliriz ki bu mektup tamamen yöresel bir dille yazılmış yörenin yaşam tarzı, zevkleri ve düşünceleri aynen mektuba yansımış. Her yönü ile yöre insanın bize yansıtan bir özellik taşıyor.